امواج صوتی شکلی از امواج مکانیکی طولی هستند که عموما در هوا منتشر می شوند و در برخورد با گوش انسان احساس شنیدن را ایجاد می کنند.
بنابراین امواجی با این مشخصات که قابلیت درک توسط گوش انسان نباشد، صوت اطلاق نمی شود.
محدوده فرکانس قابل درک برای انسان بین 16 تا 20000 هرتز است. امواج خارج از این محدوده فرکانس را مادون صوت و ماوراء صوت می نامند. سرو صدا یکی از خطرات شغلی در محیط کار می باشد که مواجهه بیشتر از حد استاندارد و طولانی مدت با آن باعث افت شنوایی موقت، افت شنوایی دائم و مشکلات دیگر در بدن می شود.
∴ استاندارد های صدا:
حدود تماس شغلی بر اساس اطلاعات حاصل از تجارب صنعتی، مطالعات تجربی بر روی انسان یا حیوانات و در برخی موارد ترکیبی از هر سه نوع مطالعه می باشد.
مقادیر حد تماس شغلی باید به عنوان راهنما برای کنترل مواجهه با صدا مورد استفاده قرار گیرد و با توجه به حساسیت متفاوت افراد نباید به عنوان مرز بین حد ایمنی و حد خطر تلقی گردد.
به دلیل وجود تفاوت در حساسیت افراد، مواجهه فرد با مقادیری در حد تماس شغلی یا حتی کمتر از آن، می تواند سبب آزار، بدتر شدن شرایط موجود و یا گاه موجب صدمات فیزیولوژیک در فرد گردد.
همچنین بعضی افراد در مواجهه با برخی از عوامل در محیط کار حساسیت بیشتری از خود نشان می دهند که این امر می تواند ناشی از عوامل متعددی از جمله زمینه ژنتیک فرد، سن، عادات فردی (مثلا استعمال دخانیات، الکل، یا سایر مواد مخدر)، تحت درمان بودن با دارو یا مواجهات قبلی یا همزمان باشد.
∴ اثـرات صـدا بر انسـان:
صدا به صورت امواج مکانیکی میتواند بر کل بدن از جمله دستگاه شنوایی تاثیر سوء به شرح ذیل داشته باشد.
1/ تداخل با مکالمه
2/ اثر بر روی اندام بینایی
3/ اثر بر سیستم تعادلی
4/ ناراحتی اجتماعی: مانند اثر بر خواب و روابط اجتماعی و خانوادگی
5/ اثرات عصبی
6/ اثر روی الکترولیت ها
7/ اثرات جانبی: شامل کاهش راندمان کار، افزایش ریسک حوادث، تحریک پذیری و اختلالات روانی
8/ اثرات فیزیولوژیکی عمومی: صدا میتواند باعث تحریک عصبی شده و ضربان قلب، فشار خون و مصرف اکسیژن و تعداد تنفس را افزایش دهد که این تغیرات بر عملکرد دستگاه های بدن اثر نامطلوب دارد. این عوارض برای کسانی که دارای بیماری قلب و عروق دارند و همچنین زنان باردار خطرناک است.
9/ اثـر ذهنی صـدا: برای همه افراد چه در محیط کار و چه در محیط اجتماع اثر ذهنی صدا یکسان نبوده و افراد مختلف از نظر اثرات روانی و عصبی آن یکسان تحت تاثیر قرار نمی گیرند ، لذا ممکن است یک صدای واحد برای بعضی افراد قابل تحمل و برای دیگران آزار دهنده باشد. این عامل مستقل از تراز فشار است و منحصر به ترازهای بالا نیز نیست.
10/ صدمه به دستگاه شنوایی که شامل: افت موقت شنوایی، افت دایم شنوایی، ضربه صوتی، وزوز گوش
“افت موقت شنوایی Temporary Threshold Shift”
زمانی اتفاق می افتد که فرد به طور اتفاقی یا به صورت غیر شغلی با امواج صوتی بالا مواجه داشته باشد. در این عارضه شخص احساس سنگینی و گرفتگی در گوش دارد. ویژگی این آسیب آن است که موقت بوده و پس از قطع مواجه با صدا عمدتا پس از چند ساعت بهبود می یابد.
“افت دائم شنوایی Permanent Threshold Shift”
در صورتی که مواجهه با صدا تکرار گردد و بصورت دایمی درآید افت موقت به افت دایم تبدیل می شود. این افت نه در اثر خستگی دستگاه شنوایی بلکه در اثر تخریب سلول های مژکدار اندام کرتی (اندام شنوایی) صورت می گیرد و اغلب بهبودی به دنبال ندارد. برای مشخص کردن مقدار واقعی افت شنوایی لازم است تست ادیومتری( شنوایی سنجی ) انجام شود.
افت دائم شنوایی در اثر صدا عمدتا در فرکانس 4000 هرتز شروع می گردد و میزان آن بسته به عوامل مختلف فردی و محیطی متفاوت می باشد.
خصوصیات فردی مهم شامل: سن، سابقه کار، نژاد، تغذیه، بیماری ها، .مسمومیت با اکسید کربن، جیوه، فسفر، سرب و برخی داروها نظیر استرپتومایسین، سالیسیلات، جنتامایسین نیز میتوانند با ایجاد کم شنوایی اثر صدا را بر دستگاه شنوایی تشدید نمایند.
به علت شروع افت از نواحی اطراف 4000 هرتز فرد در ابتدا متوجه کاهش شنوایی خود نمی گردد. حتی ممکن است به اشتباه اظهار نماید که به صدای محیط کار خود عادت کرده است. لازم به ذکر می باشد دستگاه شنوایی هرگز قادر به تطابق با صدا نیست. زمانی فرد متوجه افت شنوایی خود می شود که در مکالمه و ارتباط اجتماعی او محدودیت ایجاد شده باشد و در چنین شرایطی دچار درجاتی از کری شغلی شده است.
مشخصه های کری شغلی:
