پیشرفت صنایع، ازدیاد واحدهای صنعتی و تولیدی و نیاز روز افزون به بازده بیشتر صنایع برای تامین کنندگان ایجاب می کند که کار بیشتر در محیط های بسته در مدت شب و روز ادامه داشته باشد. بنابراین استفاده از نور مصنوعی به تدریج توسعه یافته است. امروزه مسئله روشنایی برای کارگاه های بزرگ صنعتی اهمیت ویژه یافته است. زیرا کمبود روشنایی در محیط کار افـزون بر ایجاد خستـگی اعصاب،آسیب های دیگری به سلامت و بینایی کارگر وارد می آورد.
به طور کلی، می توان اهداف تامین روشنـایی بسنده و مناسب را چنیـن بیان کرد:
1/ بیشتـرین حفـاظت از بینایی کارکنان
2/ کاهش عوامل ایجاد خستگی و فشار ناشی از روشنایی کافی
3/ پیشـگیری از حوادث ناشی از کار
4/ افـزایش بازده کار
5/ بهبود کیفیت فرآورده بی گمان مهم ترین حس انسان بینایی است و به این دلیل مهندسی روشنایی اهمیت حیاتی دارد. روشنایی رضایت بخش به راحتی و آسایش انسان کمک می کند و بازده کار را بالا می برد و با کاهش حوادث ناشی از نور غیر کافی، به ایمنی کمک بسیاری می کند.
∴ منـابع نـور
برای روشنایی کارگاه ها از دو منبع نور طبیعی (نور خورشید) و نور مصنوعی (الکتریکی) می‌توان استفاده نمود.
∴ روشنـایی طبیعـی
مهم ترین منبع طبیعی نور، نور خورشید است و روشنایی روز یکی از مهم ترین منابع تامین انرژی نورانی می باشد.
روشنایی روز از نور پراکنده ای که از آسمان صاف یا آسمان ابری و بازتاب پوشش های واقع در زمین حاصل می شود و مقداری از نور مستقیم خورشید در ساعت های معین روز، تشکیل شده است.
کمیت روشنایی روز بر حسب محل جغرافیایی، فصل سال و به منظور استفاده بهتر و صحیح‌تر از روشنایی روز بایستی به نکات زیر توجه نمود:
• در صورتی که کارگاه یا محل کار بزرگ باشد و پنجره‌های آن برای رساندن نور به همه قسمت ها کافی نباشد باید در قسمت هایی از سقف از پوشش شیشه‌ای استفاده شود.
• برای جلوگیری از تابش مستقیم نور خورشید در تابستان بهتر است بالای پنجره‌ها سایبان داشته باشد.
• برای استفاده بیشتر از نور آفتاب باید سقف کارگاه و دیگر سطوح منعکس کننده نور به رنگ روشن بوده تا نور را بهتر منعکس کند.
• برای اینکه نور کافی به محل کار برسد بایستی با توجه به نوع کار، تابش نور و آفتابی بودن محل مجموع سطوح پنجره‌ها و یا سقف شیشه‌ای کارگاه متناسب با مساحت کف کارگاه باشد.
∴ روشنـایی مصنـوعی
در روشنایی مصنوعی از لامپ های الکتریکی استفاده می گردد.
در طراحی روشنایی باید به نکات زیر توجه نمود:
1/ روشنایی به طور یکنواخت در سطح کار توزیع شود.
2/ محل نصب منبع اضافی روشنایی باید در طرف چپ سطح کار باشد (برای افراد چپ دست برعکس می باشد) و ارتفاع آن از سطح کار از 60 سانتی متر تجاوز نکند.
3/ مقدار روشنایی برای هر شغل طبق استاندارد باشد. چون در غیر اینصورت شخص به اجبار برای تشخیص بهتر جزئیات کار، چشم را به کار نزدیک نموده و به این ترتیب نه تنها در وضعیت بدنی نامناسبی قرار می گیرد، بلکه به بینایی خود نیز آسیب وارد می کند. امروزه فراگیرترین منبع روشنایی مصنوعی استفاده از لامپ های کم مصرف می باشد.
∴ مـزایا و توصیـه های لازم در خصوص استفاده از لامـپ های کـم مصرف
1/ کاهش مصرف انرژی
2/ طول عمر زیاد
3/ امکان انتخاب رنگ نور لامپ
4/ نور بدون لرزش
∴ توصیـه هـایی در زمـان پایان عمـر لامـپ
مصرف کنندگان بهتر است پس از مشاهده نخستین نشانه ها نسبت به تعویض لامپ اقدام نمایند این نشانه ها عبارتند از : چشمک زدن ، نور مایل به نارنجی یا قرمز ساطع شده از لامپ ، تولید صدا، انتشار بوی نامطبوع و تغییر رنگ پایه.
∴ هنـگامی که یک لامپ کـم مصرف به پایان عمـر خود رسیـد، با آن چه باید کـرد؟
بهترین راه برای از بین بردن لامپ کم مصرف این است که آن را به محل های مخصوص بازیافت زباله که زباله های الکترونیکی و لامپ های کم مصرف را نیز می پذیرند تحویل داد. در صورتی که در محل زندگی شما هیچ مکانی وجود نداشته باشد، می توانید لامپ را در دو لایه کیسه پلاستیکی قرار داده و سر آن را گره زده و درزباله معمولی قرار دهید. به این نکته توجه فرمائید که به هیچ عنوان نباید لامپ را در آتش یا کوره انداخت.
∴ در صـورتی که یک لامـپ کم مصرف شکست با آن چه باید کـرد؟
در صورتی که یک لامپ کم مصرف به هر دلیل شکست رعایت موارد ذیل پیشنهاد می گردد:
1/ قبـل از تمیـز کـردن:
• افراد را از اتاق خارج کنید و مراقب باشید در هنگام خارج شدن از منطقه شکسته شدن لامپ، عبور نکنند.
• پنجره های اتاق را به مدت حداقل 15 دقیقه باز بگذارید.
• در صورت وجود سیستم تهویه مرکزی آن را خاموش کنید.
2/ مـراحل تمیـز کردن سطوح سـخت نظیـر سنگ و سرامیک
• تکه های شیشه را با یک تکه کاغذ و یا مقوا جمع کرده و آنها را در ظرف شیشه ای درب دار یا یک کیسه پلاستیکی قرار دهید.
• از یک تکه نوار چسب برای برداشتن تکه های کوچک شیشه باقی مانده استفاده کنید. محل را با یک دستمال کاغذی خشک تمیز کنید و سپس دستمال کاغذی را در ظرف شیشه ای یا پلاستیکی بیندازید.
• برای تمیز کردن سطوح سخت از جارو برقی استفاده نکنید.
3/ مـراحل تمیـز کـردن فـرش یا مـوکـت
• تکه های شیشه را با احتیاط برداشته و در یک ظرف شیشه ای درب دار یا کیسه پلاستیکی قرار دهید.
• از یک تکه نوار چسب برای برداشتن تکه های کوچک شیشه باقی مانده و پودر ها استفاده کنید. پس از برداشتن تمام قطعات قابل برداشت ، در صورت لزوم با استفاده از جارو برقی محل را تمیز کنید.
• کیسه جارو برقی را خارج کرده ( یا داخل محفظه آن را خالی کنید) و کیسه یا آشغال های جارو شده را در داخل یک کیسه پلاستیکی قرار داده و در آن را ببندید.
4/ مـراحل تمیـز کردن لبـاس، مـلحفه و…
اگر لباس یا ملحفه در تماس مستقیم با لامپ شکسته یا پودر های جیوه داخل لامپ قرار گرفت، لباس یا ملحفه باید دور ریخته شود. این گونه لباس ها را داخل ماشین نیندازید زیرا ماشین لباس شوئی یا فاضلاب آن را آلوده می کنند.
5/ دور ریختـن ابـزار پـاکسـازی
• وسایلی که برای پاک کردن به کار برده اید را در خارج از منزل در سطل زباله قرار دهید.
• دست خود را پس از تماس با وسایل پاکسازی بشوئید.
∴ مکان های مورد استفاده لامپ های کم مصرف
روشنـایی مسـکونـی: روشنایی منازل مسکونی به بخش های ذیل تقسیم می شود:
1/ اتاق ها:
لامپ های کم مصرف به دلیل مصرف کم، دوام زیاد و شاخص نمود رنگ کافی بهترین گزینه برای روشنایی اتاق های منزل هستند.
2/ حیـاط، پارکینـگ و منـاطق روباز:
در این مناطق لامپ های کم مصرف فقط در صورت رعایت توصیه های ذیل قابل استفاده اند
• نصب به صورت اتکایی یا سرپیچ پائین
• استفاده در چراغ حباب دار
• حتی المقدور بکار گیری انواع لامپ دارای آلیاژ آمالگام که در برابر تغییرات درجه حرارت مقاومتر هستند.
3/ راه پله، دستشویی و حمام:
از آنجا که در این اماکن نسبت دفعات کلید زنی به زمان روشن بودن زیاد است ، لذا موجب کاهش شدید عمر لامپ گردیده و بنابراین استفاده از لامپ های کم مصرف توصیه نمی شود.
روشنـایی محـل کـار
روشنـایی امـاکن آمـوزشـی
روشنـایی امـاکن تجـاری
