اتمسفری که ما در آن زندگی میکنیم و هوایی که ما روزانه از آن تنفس میکنیم، متشکل از 79 درصد نیتروژن و 21 درصد اکسیژن و مقادیر کمی از دیگر گازهاست. اما فقط اکسیژن برای تنفس و بقای انسان لازم و حیاتی می باشد. اگر اکسیژن هوا زیر 16 درصد باشد مرگبار خواهد بود.
اما گاز نیتروژن در اتمسفر تا حدی نظیر یک رقیق کننده یا گاز ضربه گیر عمل می کند. اگر زمین بدون نیتروژن بود و فقط با اکسیژن پر شده بود: حریق ها غیر قابل کنترل بودندو اسکلت های فولادی به سرعت زنگ می زدند. بنابراین نیتروژن یک رقیق کننده موثر است که ما نمی توانیم بدون آن زندگی کنیم، اما مقادیر زیاد آن نیز ما را از اکسیژن حیاتی محروم ساخته و می تواند موجب خفگی و مرگ شود.
کاربردها و خطرات نیتروژن در صنعت
نیتروژن دارای کاربردها و مصارف متعددی در واحد های صنعتی است و به صورت گاز و مایع می باشد. کاربردها و خطرات نیتروژن در دو حالت مایع و گاز به شرح زیر می باشد:
کاربردها نیتروژن گازی
1-خنثی سازی تجهیزات جهت جلوگیری از ایجاد اتمسفر قابل استنشاق
2-تخلیه هیدروکربن موجود در تجهیزات به منظور آماده سازی جهت کار تعمیراتی
3-تخیله هوا یا اکسیژن موجود در تجهیزات قبل از راه اندازی
4-ایجاد پوشش در مخازن به منظو جلوگیری از نفوذ هوا
5-برای عملیات های جوشکاری ویژه
6-جلوگیری از فرآیند زنگ زدگی
7- استفاده در عملیات اطفا حریق به عنوان عامل خارج کننده هوا
کاربرد نیتروژن مایع
1- اهداف خنک سازی در آزمایشگاه، یخ زدگی خط لوله و …
2- ذخیره سازی و حمل و نقل در حجم های بالا (مقادیر زیاد نیتروژن)
خطرات نیتروژن گازی
1-در فضای بسته جایگزین اکسیژن می شود و باعث خفگی و یا حتی مرگ می شود.
2-در زمان استفاده از آشکار سازهای گاز قابل اشتعال، وجودگاز نیتروژن، نتایج غلط را به ما ارائه می دهد.
3-همانند سایر گازهای متراکم ، زمانی که در سیلندرهای تحت فشار ذخیره می گردد، خطرات ناشی از فشار را دارا می باشد.
خطرات گاز نیتروژن در حالت مایع
1-پس از بخار شدن آشکار می شود که همانند خطرات حالت گازی می باشد.
2-ایجاد برودت زیاد که یخ زدگی حاصل از آن می تواند باعث شکستگی تجهیزات فلزی و انفجاری شود.
3-نیتروژن مایع در یک دمای سردتر از دمای اکسیژن به جوش می آید؛ در نتیجه اکسیژن را در هوا متراکم می سازد که می تواند با بخارات دیگر تشکیل مخلوط قبل انفجار داده و یا در اثر تماس با مواد آلی باعث یک واکنش شدید گردد.
استفاده و بکار گیری مواد شیمیایی چه به عنوان مواد اولیه و چه محصولات جانبی و اصلی جز جدایی ناپذیر صنایع فرایندی محسوب می شود که متاسفانه در حال حاضر حوادث بسیاری در اثر نشت و یا مواجهه با این مواد اتفاق می افتد که در بدترین و شدیدترین حالت منجر به انفجار، آتش سوزی و یا مرگ افراد می گردد. لذا اطلاع از خصوصیات و ویژگی های مواد شیمیایی، آستانه خطر آنها و نحوه مقابله با شرایط اضطراری منتج از این مواد نقش بسزایی در کاهش خسارات احتمالی و وقوع حوادث و پیامدهای ناشی از آن خواهد داشت.
برای کسب این طلاعات می توانید کتاب مجموعه ایمنی فرآیند BP «خطرات نیتروژن و حمل و نقل کاتالیست» را از انتشارات حک تهیه و مطالعه فرمایید.