اطلاعات ایمنی اسید سولفوریک

اسید سولفوریک، یک اسید معدنی بسیار قوی است که در گذشته با نام  جوهر گوگرد خوانده می شد و با هر درصدی در آب حل می شود. این اسید برای اولین بار با تقطیر کانی های سولفات آهن و مس سولفات، توسط جابر ابن حیان کشف شد.
این اسید جز مواد شیمیایی پر مصرف بوده و در واکنش های شیمیایی و فرآیند تولید سایر ترکیبات، کاربرد فراوانی دارد. عمده ترین استفاده آن در کارخانه های تولید کود های شیمیایی (فسفاته)، استخراج فلزات، صنایع فولاد و متالوژی، صنایع شیمیایی، تصفیه پساب ها و پالایشگاهای نفت می باشد.
اسید سولفوریک بدون بو است، اما بخار آن با اولئوم بوی تندی را ایجاد می کند که به علت رها شدن SO3 بوده و موجب به وجود آمدن حس تنفس در هوای مه آلود را دارد.

واکنش اسید سولفوریک با فلزات و خطرات آن

اسید سولفوریک می تواند با بیشتر فلزات واکنش دهد و گاز هیدروژن تولید کند که می تواند ترکیبی قابل انفجار با هوا ایجاد کند و در صورت ترکیب با آب، حرارت لازم برای انفجار به وجود می آید. برای خاموش کردن اسید سولفوریک از پودر یا دی اکسید کربن و بخصوص آب استفاده نشود. تنها می توان از آب برای خاموش کردن آتش هایی که در مجاورت این ماده ایجاد شده است استفاده کرد اما توجه داشته باشید که آب مستقیما بر روی اسید ریخته نشود.

اثرات زیست محیطی اسید سولفوریک

گوگرد در منابع نفت و گاز به صورت هیدروژن سولفید یا ترکیبات آلی گوگرد دار وجود دارد. به این ترتیب با احتراق سوخت‌های فسیلی گوگرد دی‌اکسید تشکیل می‌شود که با حل شدن در آب موجود در جو، باران‌های اسیدی ایجاد می‌کند. گوگرد دی‌اکسید حتی در مقادیر کم نیز عوارض تنفسی ایجاد می‌کند. این گاز در حضور بخار آب موجود در هوا و اکسیژن، اسید سولفوریک  رقیق می‌سازد که می‌تواند همراه با باران بر خاک‌های سطحی بباردکه به این ترتیب سبب افزایش اسیدیته‌ی خاک و آب خواهد شد. خاک‌های اسیدی ممکن است به نوبه‌ی خود اثر شدیدی بر سازگاری گیاهان و حیوانات داشته باشد. باید دانست که باران اسیدی همچنین می تواند سبب تخریب بناهای ساخته شده از سنگ مرمر شود.

خطرات بهداشتی اسید سولفوریک

به علت خورندگی، اکسید کنندگی و خاصیت گوگردی، این اسید بافت بدن را به سرعت از بین برده و باعث ایجاد سوختگی های شدید می شود. عموما غلظت و مدت زمان تماس با اسید، در شدت آسیب تاثیر گذار است. اگر فردی در تماس با اسید سولفوریک با غلظت 5mg بر متر مکعب باشد آنگاه علائم زیر مشاهده خواهد شد:

تحریک بینی و گلو

سردرد

کاهش میزان تنفس یا تخریب ظرفیت تهویه ای

ا‌ِدِم ریه

خشکی ریه

سیانوز

فشار پایین

برونشیت یا آمفیزم

در مواجهه با این اسید عوارض حاد کوتاه مدت نیز به وجود می آید که به شکل زیر مشاهده می شوند:
تحریک و سوختگی شدید پوست و چشم، که آسیب به چشم ها ممکن است به ضایعات چشمی و یا حتی نابینایی ختم شود.
استنشاق این اسید باعث حساسیت های شدید و تحریک مخاط بینی و حلق می گردد و اگر به ریه ها برسد باعث بروز سرفه و نفس تنگی می شود و در موارد حاد تر باعث آب اوردن ریه ها (ا‌ِدِم ریوی) می شود که یک حالت اورژانس پزشکی است که با تنگی نفس شدید همراه است.

علاوه بر اثرات گفته شده این اسید عوارض طولانی مدت نیز دارد که در صورت تداوم تماس با اسید سولفوریک، می تواند منجر به آسیب پایدار و برگشت ناپذیر ریه ها، آسیب دندان ها و تحریک معده در اثر بلعیدن اسید شود. به علاوه می توان به خطر سرطان سینوس ها، حنجره و ریه نیز اشاره کرد.

بنابراین، ضروری است که در گارگاه و فضاهای مرتبط با اسید سولفوریک آموزش هایی به کارکنان و کارگران داده شود و همچنین کارگران باید در مورد نحوه استفاده وسایل حفاظت فردی نیز توجیه شوند تا اثرات و خطرات ناشی از تماس با اسید سولفوریک به حداقل برسد.

کتاب اطلاعات ایمنی اسید سولفوریک و هیدروکسید سدیم تهیه شده در انتشارات حک می تواند به صورت جامع و کامل در مورد این ماده، خطرات آن و یا سایر ویژگی هایش در اختیار علاقمندان قرار دهد.