زباله های بیمارستانی یا پزشکی حاصل فعالیت بیمارستان ها، مراکز درمانی، آزمایشگاه ها و درمانگاه ها بوده، و تهدیدی بسیار جدی برای انسان و محیط زیست هستند؛ زیرا منجر به تولید زباله هایی میشوند که ممکن است اثرات نامطلوبی بر سلامت انسان و محیط زیست داشته باشند. برخی از این زباله های پر خطر ضایعات عفونی اند که شامل زباله های تیز، زباله های اعضای بدن، زباله های شیمیایی یا دارویی و زباله های رادیواکتیو، سیتوتوکسیک و دماسنج های خراب هستند. با وجود روش های نوین جهت دفع پسماندهای بیمارستانی در بسیاری از مناطق کشور دفع این پسماندهای خطرناک همچنان به روش سنتی و یعنی دفن صورت می‌گیرد. دفن پسماندهای بیمارستانی، علاوه بر آلودگی‌های زیست محیطی و آب های زیرزمینی، خطر گسترش برخی از بیماری ها را در پی دارد. دفن پسماندهای بیمارستانی و عفونی به شیوه های کنونی، استفاده از دستگاه زباله‌سوز و حتی پلاسماکردن نیز با تکنولوژهای روز جهان فاصله بسیاری دارد و لازم است جهت امحاء پسماندهای بیمارستانی از شیوه های نوین و جدید و استاندارد بهره جست.
دسته بندی انواع زباله های بیمارستانی
زباله بیمارستانی چیست؟ به هر محصول جانبی که در نتیجه‌ی مراقبت‌های بهداشتی و درمانی در بیمارستان‌ها، آزمایشگاه‌ها و درمانگاه‌ها در زمان تشخیص بیماری، تحقیقات آزمایشگاهی، تحویز دارو و درمان تولید میشود زباله بیمارستانی گفته میشود. این محصولات جانبی، می توانند جامد و یا مایع باشند و معمولا عفونی هستند. بعضی از آن ها شامل خون‌های دور ریخته شده، سوزن، سرنگ، چاقو، محیط‌های کشت میکروبی، بانداژ و … هستند.
به طور کلی این زباله‌ها را در چهار گروه دسته بندی می‌کنند :
زباله‌های معمولی یا شبه خانگی: این دسته بخش عمده از پسماندها را تشکیل می‌دهد که شامل مواد زائد و دور ریختنی قسمت‌های اداری و مالی، آشپزخانه و آبدارخانه، ایستگاه کار پرسنل و کادر درمان و دیگر زباله‌هایی است که مشابه با مواد دور ریختنی خانگی می‌باشد. مانند: پلاستیک، کاغذ، قوطی مواد غذایی، روکش وسایل، ماسک، باکس خالی تجهیزات بیمارستان، پس مانده‌ی غذاها و … . همچنین خاکروبه و نخاله ها ، ضایعات باغبانی هم بخش زیادی از زباله‌های این دسته را تشکیل می‌دهند.
پسماندهای عفونی و خطرناک: مواد زائدی که باعث عفونت و بیماری میشوند در این دسته قرار می‌گیرند که چند مورد از آن ها شامل موارد زیر میشود:
قسمت پلاستیکی آنژیوکت، باند پنبه گاز و زواید تزریقات و پانسمان، خلط و ترشحات بیمار، وسایل آلوده به خون و ترشحات بیمار، محیط کشت آزمایشگاهی، دستکش، ست و کیسه خون، پس مانده غذای بیماران عفونی، سوندمعده، ست ساکشن و ونتیلاتور و … . این زباله‌ها در کیسه‌های زرد که مقاومت بالایی دارند ریخته میشوند و دارای برچسب عفونی هستند و در نهایت با ترالی حمل زباله به داخل سالن امحاء زباله منتقل میشوند.
مواد زائد تیز و برنده: این زباله‌ها از قبیل سوزن های زیر جلدی، شیشه های شکسته، سوزن تزریق، نیدل آنژیوکت، ست های انفوزیون و هر نوع وسیله‌ی دور ریختنی که باعث زخم، بریدگی و جراحاتی از این قبیل شوند در این دسته قرار می‌گیرند. این پسماندها باید در ظروف ایمن و استاندارد زرد رنگی که درب دارند ریخته شوند و به همراه زباله‌های عفونی به سالن بی خطرسازی انتقال پیدا کنند.
پسماندهای بیمارستانی شیمیایی، دارویی رادیواکتیو: منظور از زباله‌های دارویی، آن دسته از داروهایی هستند که دارای تاریخ مصرف گذشته، واکسن‌ها، مواد مخدر و سرم هایی که دیگر به آنها نیازی نیست و … می‌باشند که در صورت دفع نشدن برای انسان مضر هستند.پسماندهای شیمیایی و رادیواکتیو ممکن است باعث جهش سلولی و سرطان زایی شوند که ممکن است این مشکلات در داخل محیط بیمارستان و حتی بیرون از بیمارستان بروز پیدا کند به همین دلیل باید به گونه‌‌ای جدی‌تر با آن ها برخورد شود.
روش‌های امحای زباله‌های بیمارستانی: استفاده از دستگاه شریدر که به آن آسیاب کن هم گفته میشود یکی از بهترین راه‌ها برای دفع پسماندهای بیمارستانی است. این دستگاه زباله‌ها را خرد و ریز می‌کند. در نتیجه مواد زائد تیز و برنده مانند سوزن و چاقو دیگر خطر جدی برای انسان و محیط زیست نخواهند داشت. شریدر مجهز به فیلترهایی است که مانع از پخش شدن گرد و غبار و گازهای آلوده به محیط میشوند. این دستگاه دفع زباله تا 20 درصد حجم این مواد را کاهش داده و باعث غیراستفاده شدن آنها میشود.یکی دیگر از روش‌ها سوزاندن و دفع است. برای این کار سایت یا محلی در نظر گرفته میشود تا خاکسترهای ناشی از احتراق در محیط منتشر نشوند و در صورت دفن شدن زیستگاه انسان و سایر موجودات آلوده نشود.
بیمارستان ها و مراکز بهداشتی بر اساس قانون مکلف هستند تا زباله های عفونی خود را اتوکلاو و بی خطر کنند. اتوکلاو دستگاهی است که به منظور استریل کردن تجهیزات پزشکی با فشار،دمای بالا و بخار آب استفاده می شودکه منجر به حذف باکتری ها، میکروب ها، و ویروس ها میشود.علاوه بر موارد گفته شده از روش های دیگری مانند اشعه های ماکروویو و پرتوافکنی نیز می توان استفاده کرد.