نقش خانواده در پیکار با سیگار

اثـرات سیـگار بر بـدن
استعمال دخانیات یکی از مهمترین علل مرگ و میر در سراسر جهان و همچنین در ایران است. در کشور ما سالیانه بیش از 70000 مرگ در اثر سیگار اتفاق می افتد دود سیگار حاوی بیش از 4000 مـاده شیمیــایی مضر است که سرطان زایی بسیاری از آنها به اثبات رسیده است. استعمال دخانیات یک علت شناخته شده برای انواع سرطان ها، بیماری های قلبی عروقی، سکته های مغزی، عوارض دوران بارداری و بیماری های مزمن تنفسی می باشد. سیگار اعتیاد آور است. اعتیاد آوری آن در حد اعنیاد آوری کوکایین و هروئین شناخته شده؛ بعلاوه وابستگی به سیگار هم روحی و هم جسمی است و بسیاری از افراد در دوران ترک سیگار دچار علائم محرومیت از نیکوتین می شوند که بعضاً شدید بوده و در بعضی مواقع بسیار آزار دهنده است و معمولاً همین علت باعث شکست در روند ترک می شود.
از جمله این علائم که برحسب شرایط بدنی و میزان وابستگی در افراد مختلف بسیار متفاوت می باشند می توان به موارد زیر اشاره نمود:
سردرد،  سرگیجه،  عصبانیت،  پرخاشگری،  بی حوصلگی،  افسردگی،  اضطراب،  بی قراری، اختلال در خواب، دردهای بدنی، پادرد، دل دردهای کولیکی( دل پیچه)، افزایش اشتها و وزن و از همه مهم تر وسوسه مصرف و …
البته امکان دارد بعضی از این عوارض تا مدت ها پس از ترک باقی بماند ولی آنچه مهم است اینکه بسیاری از آن ها به راحتی قابل کنترل می باشند و با انجام مشاوره با پزشک معالج می توان با استفاده از روش های درمانی دارویی و غیر دارویی تعداد زیادی از آنها را کنترل نمود و شانس موفقیت در ترک را افزایش داد.
چـگونه از برگشـت و عود مصرف پیشگیری کنیم؟
نقـش خـانـواده:
درمـان وابستگی به نیـکوتین بسیـار مشکل است و انگیزه قوی و پشتکار می خواهد خانواده ها باید بـدانند یک سـوم افـراد سیـگاری اصلاً به ترک فکر نمی کنند و از دو سـوم دیـگر تنها نیمی از آنها آمادگی برای تـرک دارند و بقیه هم در تردید و دو دلی به سر می برند.
خانواده همان طور که می تواند در گرایش فرد به سیگار نقش داشته باشد. نقش مهمی نیز در ایجاد انگیزه ترک در عضو سیگاری خانواده ایفا می کند.خانواده ها باید بدانند وابستگی به سیگار و یا هر ماده اعتیاد آور دیگر، پدیده ای چند جانبه و دارای ابعاد پیچیده روانی – زیستی، اجتماعی و فرهنگی است علل وابستگی و اعتیاد متعددند که از جمله آنها می توان به موارد زیر اشاره نمود:
الف: علل زیستی ب:علل اجتماعی
علل زیستی مشتمل برعلل فردی و میان فردی است. علل فردی خود در برگیرنده خصوصیات شخصیتی و روانی فرد است.
از علل میان فردی می توان به مجموعه دوستان و مهم تر از همه خانواده اشاره نمود. از علل اجتماعی تأثیرگذار نیز می توان شرایط محل زندگی و یا چگونگی در دسترس بودن مواد در جامعه را نام برد.
آیا می دانید احتمال سیگاری شدن در چه خانواده هایی بیشتر است ؟
1/درخانواده هایی که مصرف سیگار در آنها ضد ارزش نیست و نشانه ای از برجستگی شخصیت محسوب می شود و هیچ گونه مقاومتی هم در مقابل مصرف سیگار وجود ندارد.
2/خانواده هایی که آزادی های بی حد و مرز به فرزندان می دهند.
3/خانواده هایی که درآن ها فضای گفتگو و ابراز محبت و دلبستگی وجود ندارد.
4/خانواده هایی که در آن ها گفتگوهای مکرر به شکل بگو مگو و رفتارهای تند به صورت پرخاشگری بین والدین وجود دارد، فرزندان در معرض ملامت مکرر و تحقیر شدن و برچسب خوردن هستند.
5/خانواده هایی که بی ثباتی های عاطفی بر آنها حاکم است.
6/خانواده هایی که در آن ها پایبندی به ارزشهای معنوی و اعتقادات مذهبی ضعیف است.
7/خانواده هایی که در آن به نیازهای روحی روانی و مادی افراد پاسخ مناسب داده نمی شود.
8/خانواده هایی که ساختار های نفوذ ناپذیر دارند و برای همه سرنوشت تعیین می کنند و حق اجازه حرف زدن، حق رای و حق دخالت در امور خانواده را به افرار نمی دهند.
9/خانواده هایی که اعضای آنها مهارت های لازم برای مقابله با مشکلات و چالش های پیش رو را ندارند.
10/خانواده هایی که افراد سیگاری در آنها وجود دارد و یا ارتباط با افراد سیگاری دارند و به نوعی گرش منفی نسبت به سیگار در بین اعضای خانواده وجود ندارد.
یـادمـان باشـد:
خانواده باید مکان و نقطه آغازینی برای بروز عواطف انسانی و کانون صمیمانه ترین روابط و تعاملات بین فردی باشد و شرایط خانه نیز باید به گونه ای باشد که اعضای خانواده کمتر یکدیگر را سرزنش و نصیحت کنند و بیشتر به هم گوش کنند و رویکردهای راه حل مدار را پیشه سازند.
شـرایط خـانواده سـالم:
خانه باید حریم امن و سرشار از آرامش باشد تا پیوند های عاطفی و وابستگی های احساسی بین والدین و بچه ها شکل گیرد. کاستن از دامنه بحث و مشاجرات و فراهم کردن آرامش روحی و جسمی برای فرزندان می تواند ضمن تأمین امنیت خاطر در بین اعضای خانواده، موجبات علاقمندی به کانون خانواده را نیز فراهم آورد.
والدین موظف هستند:
1/ الـگوی رفتـاری منـاسب برای فـرزندان باشنـد.
2/عـلایق و نیـازهای اعضـای خانواده را بشنـاسنـد.
3/ارتبـاط کلامی منـاسب با اعضـا برقرار کننـد.
4/عـدالت و انصـاف را در رفتار و اعمال خود رعـایت کنند.
5/به قـوانین و حقوق دیگران درخانه و خانواده احترام بگذارند.
6/با ارائه یک الگوی انعطاف پذیر، میزان و ظرفیت انتقادپذیری و تغییر پذیری را در خانواده ارتقاء دهند.
7/نکات اجتماعی و فرهنگی و دینی را در خانواده بازگو کنند.
8/درمسائل فردی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی همدلی ایجاد کنند.
9/شادی و شادکامی درخانه و خانواده به وجود آورند.
10/ به سلامت و رفاه فرزندان و کلیه اعضای خانواده توجه کنند، نه انعطاف پذیری مطلق و نه یک خانواده خودکامه بلکه خانواده ای که به دور از هر گونه افراط و تفریط به تربیت فرزندان همت گمارد.
خانواده سالم
خانواده ای است که عشق و محبت در میان اعضای خانواده وجود دارد، نه انعطاف پذیری مطلق و نه یک خانواده خود کامه بلکه خانواده ای که به دور از هر گونه افراط و تفریط به تربیت فرزندان همت گمارد.
به خاطر داشته باشیم
خانواده سیستمی است که افراد آن به هم وابسته اند و رفتارهایشان روی یکدیگر کاملاً تأثیرگذار است. بچه ها تجسم مهندسی افکار و اعمال ما محسوب می شوند و معماری یک خانواده پایدار را از رفتار و افکار فرزندان آن خانه می توان دریافت.
نقـش زنان و مادران در خـانواده در مقابله با مصـرف سیگار توسط اعضای خانواده: زنان به عنوان مادر و یا همسر می توانند در پیشگیری از گرایش به مصرف سیگار و یا ترک سیگار نقش مهمی در خانواده ایفا کنند.
همسر یا مادر خانواده اولاً باید بداند سیگار چه اثراتی بر جسم و روان فرد سیگاری می گذارد، ضمن اینکه باید بتواند با برقراری زمینه مناسب جهت انتقال پیامهای سلامتی و بهداشتی مرتبط در قالب بیان انتظارات خانواده درباره مصرف نکردن سیگار، زمینه مصرف سیگار در خانه و خانواده را نا مناسب نماید.
مادر خانواده می تواند با نوشتن پیام های سلامتی و بهداشتی مرتبط با مضرات استعمال سیگار بر روی کاغذ های زیبا و حتی قاب های ساده و نصب در مکانهای در معرض دید اعضای خـانواده، زمینه های اندیشیـدن به مضـرات سیگار را برای تک تک اعضـای خانواده فراهم آورد( نمونه ای از پیام ها در بخش ضمائم این خود آموز آورده شده است.)
زنان به عنوان مادر خانواده نقش مهمی در پیشگیری از در معرض دود سیگار دیگران قرار گرفتن فرزندان خود دارند و بدیهی است در صورت باردار بودن اهمیت نکشیدن سیگار و یا دودی از دود سیگار دیگران در سلامت و رشد و تکوین جنین مسئولیت و نقش زنان را بیش از پیش روشن می سازد.
1 تا 3 درصـد زنان ( بالای 15 سال) کشـور ما سیـگاری هستند و این در حالی است که تأثیـر گذاری و تأثیـر پذیری زنـان در خـانواده برای پیشگیری از مصرف سیگار در خانواده و یا اقدام به ترک سیگاری ها بیش از مردان است. زنان می توانند با توجه به آشنایی که با روحیات و خلقیات اعضای خانواده خود دارند، راهکارهای مناسبی برای ایجاد انگیزه ترک در عضو سیگاری خانواده پیشنهاد دهند.
زنان با توجه به آشنایی که با خصوصیات اعضای خانواده دارند با شناسایی شرایط برانگیزاننده مصـرف سیـگار فرصـت های مناسب برای مصـرف را بسیار محـدود کنند.زنـان می توانند با مدیریت مناسب روابط در خانواده ، آرامش را در محیط خانه حکم فرما ساخته، شرایط ایجاد کننده فشارهای روحـی را خصوصاً در دوران ترک به حداقل برسانند.
زنـان می توانند در ارتباط با پزشک ارائه دهنده خدمات ترک با ارئه اطلاعات لازم در رابطه با شرایط فرد سیگاری، حمـایت مناسب تری برای فردی که اقدام به ترک نموده فراهم آورند و شانس موفقیت درترک را افزایش دهند.
زنان می توانند با نظارت بر الگوی غذایی فردی که اقدام به ترک نموده به اصلاح بسیاری از اختلالات ایجاد شده در دوران مصرف کمک کنند.
زنان می توانند با نظارت بر مصرف صحیح داورهای توصیه شده توسط پزشک ویا نحوه عملکرد فرد سیگاری در رابطه با توصیه های پزشک شانس موفقیت در ترک را افزایش دهند. زنان پرچمداران مبارزه با استعمال سیگار در خانواده هستند
در صورتی که فرد سیگاری در منزل دارید که تصمیم به ترگ گرفته، بدانید موقعیتی ویژه در اختیار اعضای خانواده قرار گرفته است، لذا ضمن استقبال از تصمیم اخذ شده، موارد زیر را مد نظر داشته باشید:
اولاً باید بدانید که، خانواده یک سیستم است که افراد آن به هم وابسته هستند و رفتارهایشان بر روی یکدیگر کاملاً موثر و تأثیر گذار است.
وقتی یک فرد سیگاری و وابسته به نیکوتین را به عنوان یکی از اجزای این سیستم در نظر می گیرید باید بدانید و به سایر اعضای خانواده هم تفهیم نمایید که باید رفتارها و ارتباطات سایر اجزای این سیستم هم نسبت به آن جزء تغییر کند. چرا که سالها مصرف سیگار باعث شده و به نوعی خانواده از تعادل و نظم لازم خود خارج شود. لذا برای این که این جزء بخواهد رفتارش را اصلاح کند. به نوعی نظم قبلی حاکم بر خانواده مختل شده و لازم است سایر اعضای خانواده متحمل تغییراتی در رفتارها و برخوردهای خود شوند و باید در نظر داشته باشیم هر گونه عملکرد نا پخته و شتابزده می تواند نتایج منفی بدنبال داشته باشد.
مسئله مهم دیگر آن است که میزان وابستگی عاطفی فرد به اطرافیان می تواند مهم ترین و پررنگترین عامل ترک سیگار باشد. البته با توجه به شرایط مختلف افراد عوامل ایجاد کننده انگیزه ترک در اشخاص مختلف حتی در میان اعضای یک خانواده می تواند بسیار متفاوت با یکدیگر باشد. بسیاری از افرادی که سیگار را ترک می کنند از ترس و بیم ابتلا و اعتیاد فرزندان و یا همسر خود به سیگار، اقدام به ترک می کنند. گاه افراد سیگاری هنگام تولد فرزند و برای جلوگیری از ناراحتی فرزندان سیگار را ترک می نمایند. بعضی مواقع مسائلی مانند ازدواج و یا شرط همسر آینده برای ادامه زندگی در ترک سیگار نقش دارد.
شناسایی علل مهم و ایجاد کننده فکر اقدام به ترک و نهایتاً عملی کردن تصمیم عضو سیگاری خانواده در ترک کردن سیگار این فرصت را به شما خواهد داد تا محوریت توصیه ها و اقدامات خود را مشخص نمایید و با دیدی باز در حمایت فرد سیگاری در فرایند ترک قدم بگذارید و او را راهنمایی کنید.
یادمان باشد تشویق و ترغیب خانواده کمک شایانی در بهبود رفتار فرد خواهد نمود. درمان وابستگی به سیگار کار آسانی نیست. پشتکار می خواهد و همکاری صمیمانه خانواده را طلب می کند؛ ضمن اینکه اقدام به ترک و باقی ماندن بر ترک، انگیزه بالا می خواهد برای اینکه فرد در مراحل درمانی مشارکت خوبی داشته باشد داشتن یک فرد حمایت کننده می تواند بسیار کارساز باشد.
وقتی فرد دو دل می شود؛ اینجا است که خانواده باید کمک کند و لزومی هم ندارد که اقدام به ترک و درمان خیلی داوطلبانه باشد و باید فشارهایی از طرف خانواده اعمال شود تا فرد سیگاری بداند اطرافیانش دوست دارند که او درمان شود. برقراری ارتباط و بیان انتظارات خانواده درباره عدم مصرف سیگار توسط اعضای خانواده می تواند نقش مهمی در پیشگیری از مصرف و یا اقدام به ترک ایفا کند.
زمانی که فرد معتاد به سیگار با رضایت خود و یا اصرار و تشویق خانواده تصمیم به ترک می گیرد، به نوعی وارد مرحله ای از درمان می شود و آنچه مهم است آن که رویکرد خانواده باید نسبت به وی با رویکرد در زمان مصرفش متفاوت باشد.
وظایف خانواده در مقابل فردی که تصمیم به ترک گرفته است:
1/ با نظر خود فرد سیگاری و سایر اعضای خانواده یک روز را به عنوان« روز ترک» تعیین کنید.
2/ برنامه ای ترتیب دهید و روز ترک را جشن بگیرید و پیرامون مسئله اقدام به ترک عضو سیگاری به سایر اعضای فامیل و دوستان نزدیک اطلاع رسانی کنید.
3/ محرک های مصرف مجدد سیگار را با توجه به شناختی که از عضو سیگاری خانواده دارید شناسایی نمایید.
4/ شرایط دوری و اجتناب از قرار گرفتن و رویارویی با این محرک ها را هر چه بیشتر فراهم نمایید.
5/ فواید ترک را مکرراً یادآوری نمایید.
6/ رضایت خاطر و خوشحالی خود و تک تک اعضای خانواده را در رابطه با اقدام به ترک عضو سیگاری خانواده بیان کنید و مکررا گوشزد نمایید.
7/ یادتان باشد از هر گونه برخورد قهرآمیز با فرد سیگاری و یا بی توجهی و بی اعتنایی در دوره ترک بپرهیزید.
8/ برنامه غذایی جدید و مناسب با در نظر گرفتن علایق برای عضو سیگاری که اقدام به ترک نموده، در نظر بگیرید.
9/ نشست های جمعی اعضای خانواده را برنامه ریزی کنید و با پرداختن به فعالیتهای تفریحی گروهی مانند پیاده روی های دسته جمعی، بازی های فکری و یا سایر فعالیت های مورد علاقه اعضای خانواده، فرصت های مشغولیت با فکر استعمال سیگار را هر چه بیشتر محدود سازید.
10/ در دوران بحران ترک، خصوصا 4 هفته اول از رفت وآمد با دوستان یا آشنایان سیگاری خودداری کنید.
11/ پولی را که به واسطه اقدام به ترک، صرف خرید سیگار نشده است محاسبه کنیدو با مبلغ فوق و نظر سایر اعضای خانواده یکی از مایحتاج خانواده را فراهم نمایید.
12/ اعضای خانواده باید بدانند که در طول دوره ترک خصوصا هفته های اول فرد فوق العاده تحریک پذیر است وبه حمایت های عاطفی بسیار زیادی احتیاج دارد.
13/ همواره در نظر داشته باشید در طی روزهای اولیه ترک، فرد در شرایطی قرار دارد که امکان بازگشت به گذشته، قوی تر از توانایی مغز در تصمیم گیری برای آینده است.
14/ تک تک اعضای خانواده باید به فردی که اقدام به ترک کرده کمک کنند تا علائم محرومیت از نیکوتین را راحت تر تحمل کرده بتواند از این آزمون سربلند بیرون بیاید.
15/ خانواده ها باید بدانند که این امکان وجود دارد که فرد بدون آن که خودش بخواهد دچار یادآوری دوران مصرف می شود و آین یادآوری در واقع یک واکنش فیزیولوژیک در بدن فرد است.
16/ خانواده ها باید با روی باز از عضو سیگاری که اقدام به ترک نموده بخواهند احساسات خود را طی یادآوریهای گذشته بیان کند تا سایر اعضا بتوانندبا شناسایی عوامل برانگیزاننده مصرف مجدد در حذف آنها بکوشند وبه نوعی از مصرف مجدد و عود جلوگیری به عمل آورند.
17/ خانواده ها نباید انتظار زیادی در دوران ترک از فردی که اقدام به ترک سیگار نموده است داشته باشد.
18/ افراد خانواده باید بدانند، شادی زیاد، ناراحتی بیش از حد، فشارهای خانوادگی یا کار زیاد میتواند برای فردی که تازه ترک کرده خطرناک باشد.
19/ نظارت خانواده بر معاشرت ورفتار عضو تازه ترک کرده نقش مهمی در باقی ماندن وی در دوری و پرهیز پایدار از مصرف مجدد، خواهد داشت.
20/ خانواده باید بدانند ممکن است فرد در روزهای اولیه ترک، بیقرار، عصبی و بهانه گیر شده و یا دچار اختلالات خواب گردد. لذا آمادگی رویارویی با شرایط می تواند بسیار کمک کننده باشد.
21/ از همه مهم تر آن که خانواده ها باید بدانند وابستگی واعتیاد به نیکوتین و یا سایر مواد غیر قانونی یک پدیده مزمن است وامکان عود ولغزش تا مدتها وجود خواهد داشت اما آنچه مسلم است آنکه با بالا رفتن مدت زمان پاکی و یادگیری راه های مقابله با لغزش کم کم در مقابل وسوسه های قوی تر شده و واکنش های مناسب تری از خود نشان می دهد.
پیـام های بهـداشتی در رابطه با سیـگار و مضرات مصـرف محصولات دخانی:
1/ دود سیگار حاوی بیش از 4000 ماده سمی مضر است.
2/ استعمال سیگار سالیانه جان بیش از 5 میلیون نفر را در سراسر جهان می گیرد.
3/ پیش بینی شده تا 20 سال آینده (تا سال 2030) مصرف دخانیات بزرگترین عامل مرگ و میر در دنیا خواهد بود .
4/ در حال حاضر هر 6 ثانیه یک نفر در اثر سیگار جان خود را از دست می دهد.
5/ در صورت ادامه روند کنونی استعمال سیگار تا 10 سال آینده هر 3 ثانیه یک نفر در اثر سیگار جان خود را از دسـت خـواهد داد.
6/ متوسط کاهش عمر در سیگاری ها 8 سال وبرای کسانی که در میانسالی می میرند 22 سال است.
7/ در ایران سالیانه 70000 مرگ در اثر سیگار اتفاق می افتد.
8/ استعمال سیگار یکی از مهم ترین عوامل ایجاد کننده سکته قلبی و مغزی است.
9/ سیگار کشیدن باعث سخت شدن جدار سرخرگ ها می شود.
10/ سیگار کشیدن باعث افزایش چربی های خطرناک در خون می شود.
11/در همه سنین سیگاری ها 10تا15 برابر بیشتر از غیر سیگاری ها در معرض خطر حمله قلبی هستند.
12/ نیکوتین سم اعتیاد آور سیگار است.
13/ اعتیاد آوری سیگار در حد اعتیاداوری هروئین و کوکائین شناخته شده است.
14/ وابستگی به نیکوتین هم جسمی و هم روانی است.
15/ وابستگی ها جسمی و روانی به سیگار، گاهی ترک را دشوار می کند.
16/ علائم محرومیت از نیکوتین که در دوران ترک ایجاد می شود و گاه در هفته های اول ترک شدت بیشتری هم دارند از مهم ترین علل شکست در ترک سیگار هستند.
17/ عـلائم محرومیت از نیکوتین بر اساس شرایط بدنی و یا میزان وابستگی به نیکوتین در افراد مختلف بسیار متفاوت هستند.
18/ یادگیـری نحـوه مقابله با علائم محـرومیت از نیـکوتین به ترک مـوفق کمـک می کند.
19/ سیـگار کشیدن از جذب کلسیم در بدن جلوگیری می کند.
20/ دود سیـگار یکی از علل مهم چین و چروک زودرس و احتمالاً سفید شدن و پیری زودرس موهاست.
21/ سیـگار کشیـدن یک عامل مهـم ناتوانـی جنسـی است.
22/ سیگـار کشیـدن عملکرد تولیـد مثل را هم در زنان و هم در مـردان کاهـش می دهد.
23/ سیـگار کشیدن باعث افـزایش ضـربان قلب و فشار خـون بالاست.
24/ درصـد مرگ ناشـی از سکتـه در سیگاری ها بالاتـر است و با افـزایش تعداد سیگار مصرفی افزایش می یابد.
25/ احتمال سیگاری شدن فرزندان افراد سیگاری نسبت به غیر سیگاری ها بیشتر است.
26/ مصرف هر تعداد سیگار حتی یک نخ ازآن مضر است.
27/ خطر ابتلا به سرطان در سیگاری ها بسیار بالاتر از غیر سیگاری هاست.
28/ خطر ابتلا به سرطان پانکراس در مردانی که روزانه 20 نخ سیگار می کشند 5 برابر غیر سیگاری هاست و برای زنان 6 برابر بیشتر است.
29/ مردان سیگاری 70 درصد و زنان سیگاری 40 درصد احتمال بیشتری برای ابتلا به سرطان مثانه و کلیه دارند.
30/ خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم در زنان سیگاری 2 برابر زنان غیر سیگاری است.
31/ خطر ابتلا به سرطان دهان، حنجره و گلو در سیگاری های قهار 20 تا 30 برابر بیشتر از غیر سیگاری هاست.
32/ افرادی که روزانه 20 نخ سیگار می کشند خطر 2 برابر برای ابتلا به بیماری آب مروارید دارند.
33/ خطر از بین رفتن سلول های بینایی که از علل شایع کوری در افراد میانسال است 2 تا5 برابر در سیگاری ها شایع تر است.
34/ عفونت های لثه و افتادن دندان ها در سیگاری ها شایع تر است.
35/ درد، فشـارهای قبـل از قـاعدگی، نا منظـمی و قطع قـاعدگی در زنان سیـگاری بسیار شایع تر است.
36/ زنانی که سیگار می کشند، مستعد تر به ابتلا به پوکی استخوان هستند و خطر بالا تری برای شکستگی های لگن و سایر استخوان ها دارند.
37/ یائسگی در افراد سیگاری 2 تا 3 سال زودتر اتفاق می افتد.
38/ افرادی که خود سیگاری نیستند ولی در معرض دود سیگار دیگران قرار دارند سیگاری ثانویه یا سیگاری غیر فعال نامیده می شوند و در معرض انواع بیماری های ناشی از استعمال سیگار قرار دارند.