خود آگاهی به این معنی است که هر یک از ما به خود چگونه نگاه می کنیم و براساس نگاهی که به خود داریم چه احساسی داریم.
به عبارت دیگر خودآگاهی، توانایی شناخت و آگاهی از خصوصیات، نقاط ضعف و قوت، خواسته ها، ترس ها و بیزاری ها است. خودآگاهی یعنی آگاهی و شناخت اجزای وجودیمان، شناخت اجزایی همچون خصوصیات ظاهری، احساسات، افکار و باورها، ارزش ها و اهدافمان.
اهمیـت و ضـرورت مهـارت خـود آگاهی
برای اکثر ما توصیف ویژگی های اخلاقی و رفتـاری خـود برای دیگران کار سخت و دشواری است.
اغـلب ما فقـط در این حـد می توانیم خودمان را برای دیگران معرفی کنیم که بگوئیم نام و نام خانوادگی مان چیست؟ تحصیلات و شغل مان چیست؟ و از ویژگیهای شخصیتی و رفتاری خود اطلاع کافی و مناسبی نداریم.
هر چه بیشتر خودتان را بشناسید، بهتر می توانید آنچه را که هستید، بپذیرید و یا تغییر دهید.
وقتی، شناختی از خود درونی مان نداشته باشیم، خود را به دست محیط و اطرافیان می سپاریم و در نتیجه این نیروهای بیرونی هستند که شخصیت ما را شکل داده و برایمان قالب و ساختار تعیین می کنند. رشد خودآگاهی به فرد کمک می کند تا دریابد تحت استرس قرار دارد یا نه و این معمولاً پیش شرط ضروری روابط اجتماعی و روابط بین فردی مؤثر و همدلانه است.
شکل گیری مهارت خودآگاهی همه چیز با آگاهی و شناخت شروع می شود. آگاهی اولین گام در ایجاد خوداگاهی است.
چنانچه آگاهی تان را افزایش دهید بهتر می دانید که چرا این احساس را دارید، الان چه فکری در ذهنتان می گذرد و علت رفتارتان در موقعیت های مختلف چیست؟ سعی کنید بیش از آنچه که واقعاً هستید در مورد خود فکر نکنید و نگرش کمال گرایی و آرمانی نسبت به خود نداشته باشید، در مقابل یک دیدگاه میانه رو درباره توانمندی های خود اتخاذ کنید.
عناصر بنیادی برای کسب مهارت خودآ گـاهی عبارتند از:
1/ آگـاهی از ویژگی های جسمـانی و بدنـی
داشتن تصویر واقع بینانه از خود یکی از عوامل مؤثر در شناخت خـود است. بـدین منـظور می توانید در مقابل آینه ای تمام قد بایستید و ویژگی های ظاهری تان را بار دیگر از نظر بگذرانید.همه ما دارای ویژگیهای مثبت و منفی در کنار هم هستیم.
2/ آگاهـی از نقـاط قـوت خـود
همــه افراد مـمکن است از برخـی نقاط قوت در خودشان غافل باشند مانند استعدادها، توانایی ها،مهارتها و توانمندیها و… . شناسایی این نقاط قوت به شما کمک می کند تا اعتماد به نفس و خودباوری بیشتری پیدا کرده و استعدادهای بالقوه خود را شکوفا کنید.
3/ آگاهی از نقـاط ضعـف خود
برخی افراد نقاط ضعف خود را انکار می کنند چون توانایی روبرو شدن با آنها را ندارند برخی نیز نقاط ضعف شان را به قدری بزرگ می کنند که خود را فردی ضعیف و دارای ویژگیهای منفی زیادی می پندارند.هر دو گروه قادر به شناخت واقعی خود نخواهند بود و از رسیدن به خودآگاهی ناتوانند.
4/ آگـاهی از افـکار خـود
آنچه که احساس و رفتارها را شکل می دهد، افکار و گفتگوهای درونی ما است. ما براساس آنچه که فکر می کنیم،دست به عمل می زنیم.با شناخت صحیح این افکار می توانید آنها را با افکار محیطی و واقع بینانه جایگزین نموده و کنترل درونی احساسات و اعمال تان را خودتان به دست بگیرید.
5/ آگـاهی از بـاورها و ارزش هـای خود
باورهای ما شامل اصولی هستند که باطنـاً آنها را پذیرفته و قبول داریم و ارزش ها نیز عبارتند از ملاک و معیارهایی که به وسیله آنها افکار و رفتار خود و دیگران و هرآنچه که در محیط رخ می دهد را ارزشیابی کنیم. آگاهی یافتن از افکار، باورها و ارزش ها و ساختار ذهنی خود و همچنین آگاهی یافتن از این واقعیت که باورها و ساختارهای ذهنی ما قابلیت انعطاف دارند، تأثیر بسزایی در شناخت هر چه بیشتر ما از خود و پرورش خودآگاهی دارد. طبیعی است که هر فردی در زندگی برای خود اهدافی را دنبال می کند. برنامه ریزی و هدفمند بودن در زندگی و آگاهی از این اهداف، برای رسیدن به خودآگاهی و شکوفا نمودن پتانسیل های افراد ضروری است.
6/ آگـاهی از اهـداف
طبیعی است که هر فردی در زندگی برای خود اهدافی را دنبال می کند. برنامه ریزی و هدفمند بودن در زندگی و آگاهی از این اهداف، برای رسیدن به خودآگاهی و شکوفا نمودن پتانسیل های افراد ضروری است.