شاید پیش از این تصور کرده باشید که نیاز به سنجش میزان گاز در سالیان اخیر و در پی کشف چاه های نفتی و به دنبال آن گاز طبیعی که امروزه در مقادیر وسیع به عنوان منبع سوخت خانگی و صنعتی مورد استفاده قرار می گیرد، به وجود آمده است.
اما بر خلاف این تصور، تاریخچه گازسنجی سال ها قبل، از تونل های معادن زغال سنگ آغاز شد.
کارگران در پی حفاری در اعماق زمین با ماده خفقان آوری به نام گاز متان که اکثرا داخل تونل معادن زغال سنگ وجود داشت، رو به رو می شدند که برای آنان بسیار مخاطره آمیز بود.
این ماده بی بو، بی مزه و بسیار آتش گیر، همواره یکی از دغدغه های مهم محسوب گردیده و برای مقابله با آن از روش های مختلفی استفاده می کردند.
استفاده از قناری به عنوان پرنده ای که بسیار به تغییرات محیطی اطراف خود حساس بود، جزو اولین تجارب و راهکارها در این خصوص بود. به این ترتیب که قناری را داخل قفس گذاشته و در مکان هایی که کارگران مشغول به کار بودند، نگهداری می کردند. این پرنده هنگام تجمع زیاد متان یا گازهای خفه کننده، دچار هیجان می شد و جنب و جوش فراوان می کرد. افتادن و خفه شدن قناری نشانه وجود هوای آلوده و آغشته به گاز بود؛ اما از معایب این کار بود که قناری اغلب نمی توانست به موقع بوی گاز را تشخیص و هشدار بدهد.
یکی دیگر از روش های هشداری که در معادن استفاده می شد شعله فانوس بود؛ بدین ترتیب که فانوس روشن را در محل حفاری مستقر می نمودند و وقتی که رنگ شعله آن عوض می شد یا شعله دچار نوسان می گردید، کارگران معدن متوجه تغییر کیفیت هوا و وجود گاز های قابل احتراق می شدند و سریعا معادن را تخلیه می کردند.
در معادن همچنین می توانستند از آزمایش های شیمیایی روی هوای داخل تونل برای اطلاع از وجود گازهای خطرناک استفاده کنند؛ اما این روش هم وقت گیر بود و هم نمی توانست به سرعت وجود گازهای خطرناک را خبر دهد. تا اینکه در سال 1950 در شیلفیلد انگلستان نوعی سنسور تشخیص دهنده ی گازهای قابل احتراق (فلامنتی) ساخته شد و سپس برای ایمنی هرچه بیشتر معادن، تحقیقات بیشتری در این زمینه به عمل آمد.
این فناوری در طی سالیان بعد پیشرفت های فراوانی کرد و امروزه شاهدیم که دستگاه های نشان دهنده ی گاز با انواع سنسورها در شکل و شمایل مختلف ساخته و عرضه شده است که جملگی وظیفه تشخیص، تمایز و اعلام خطر گازها را بر عهده دارند.
این سنسورها عمدتا بر اساس تغییرات مقاومت الکتریکی ویژه، مقدار وجود گاز را نشان می دهند.
تغییرات مقاومت ایجاد شده به عقربه یا صفحه دیجیتال منتقل می شوند؛ هر چه میزان وجود گاز بیشتر باشد، این تغییرات بیشتر می شود و مقادیر نشان داده شده نیز افزایش می یابد.

کتاب حاضر در راستای طرح مطالبی کاربردی در ارتباط با این گروه از دستگاه ها، نحوه استفاده و نگهداری صحیح آن ها تهیه شده است.
امیدواریم گردآوری این مجموعه بتواند به حفظ و نگهداری منابع، تاسیسات گازرسانی در صنایع و سطح شهر ها کمک کند و نهایتا موجبات حفظ سلامتی کارکنان فنی، مشترکین و محیط زیست را فراهم آورد.
گسترش صنعت گاز به دلیل کاربردهای فراوانی که در صنایع شیمیایی، نیروگاه ها، صنایع بزرگ و به خصوص زندگی روزمره انسان دارد، موجب مطرح شدن این بحث مهم شد و مشخصا، برای شرکت های گازرسانی و به خصوص بخش بهره برداری آن اهمیت شایان توجهی یافت.
در شرکت های گاز رسانی بیشترین کاربرد این دستگاه ها علاوه بر واحد های ایمنی و کارشناسانHSE و گروه های نشت یابی بازرسی فنی، در واحدهای تعمیرات و بهره برداری و امداد است. از سویی پیمانکاران تعمیرات و بهره برداری نیز در بعضی از کارهای عملیاتی نیازمند تهیه و استفاده از این دستگاه ها هستند؛ بنابراین کارکنان ذی ربط در بخش های یاد شده می بایستی به صورت تخصصی و ویژه با انواع دستگاه هایی که اصطلاحا به آن ها “گازسنج” گفته می شود، آشنا شوند و در عملیات مختلف، دستگاه متناسب را انتخاب و استفاده کنند.

قابل استفاده تمامی کارکنان عملیاتی نفت، گاز و پتروشیمی به ویژه رؤسای ادارات گاز، رؤسای تعمیرات و بهره برداری، رؤسای پست های امداد، امدادگران و گازبانان و همچنین پیمانکاران شرکت ملی گاز ایران